Powszechnie uważa się, że ptaki są bardzo dobrymi gatunkami wskaźnikowymi jakości  środowiska życia człowieka. Zmiany ilościowe i jakościowy w populacjach ptaków  w skali regionalnej, krajowej, kontynentalnej oraz globalnej  wskazują, czy jakość środowiska  poprawia się, jest stabilna lub ulega pogorszeniu. Rejestracja tych zmian możliwa jest dzięki prowadzeniu systematycznego monitoringu  ptaków na wybranych powierzchniach próbnych.

Pierwszym krajem na świecie, który podjął w 1966 roku tą formę monitorowania jakości środowiska życia człowieka i stanu środowiska przyrodniczego jest Wielka Brytania. W Polsce Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych (MPPL) prowadzony wg europejskich standardów  funkcjonuje od  2000 roku. Jego głównym celem jest określenie  zmian liczebności  dla ponad 100 gatunków pospolitych ptaków lęgowych Polski.

W MPPL-u aktywny udział biorą również leśnicy z warmińsko mazurskiego regionu ornitologicznego. Na 29 uczestników w w/w regionie aż 9 z nich, czyli prawie 1/3  to pracownicy Lasów Państwowych, w tym autor tej notatki jako  regionalny koordynator.  Obszar tego regionu pokrywa się w około 80% z granicami RDLP Olsztyn. 

Na koniec każdego roku ukazuje się raport wydany przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska podsumowujący wyniki opisywanego wyżej Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych. Najważniejsza informacja z tego raportu to fakt, że wskaźnik liczebności pospolitych ptaków leśnych od 14 lat wykazuje ciągłą tendencje wzrostową (patrz wykres poniżej).

Wg autorów raportu liczebność gatunków leśnych wzrosła  w tym okresie przeciętnie o 25%  a przyczyna tego wzrostu pozostaje niejasna.  Zdaniem autora tej notatki stwierdzenie takie jest asekuracyjne a wykonawcy raportu nie dostrzegają lub są nieświadomi faktu, że taki a nie inny  stan populacji leśnych ptaków to efekt obecnego takiego a nie innego stanu gospodarki leśnej.  

Z kolei wg Monitoringu Ptaków Mokradłowych (MPM) wskaźnik zmian liczebności w okresie 2007 – 2013 wykazuje spadek o 10% gatunków wodno-błotnych.

Znacznie gorzej wygląda sytuacja w przypadku ptaków krajobrazu rolniczego. W tym środowisku liczebność ptaków spadła w ciągu 14 lat aż o prawie 20% (patrz wykresy poniżej).

Jeżeli takie tempo spadku liczebności utrzyma się to za kilkadziesiąt lat nad polskimi polami zamilknie śpiew skowronka.  I będzie to efekt takiego a nie innego modelu prowadzenia współczesnej gospodarki rolnej.

Oprócz MPPL-u leśnicy wykonują  min: Monitoring Ptaków Drapieżnych, Monitoring Flagowych Gatunków Ptaków, Monitoring Zimujących Ptaków Wodnych itp.  Wszystkie w/w formy monitoringu są bardzo ważnym narzędziem – oficjalnie stosowanym przez Generalną Inspekcję Ochrony Środowiska  - w określaniu stanu środowiska kraju.

Szczegółowe wyniki z w/w monitoringów można znaleźć na stronie GIOŚ:http://monitoringptakow.gios.gov.pl/aktualnosci/items/nowy-numer-biuletynu-monitoringu-przyrody

tekst: Andrzej Ryś, Nadleśnictwo Strzałowo

foto: Krzysztof Stasiaczek, Nadleśnictwo Strzałowo